Dikkat; uyarıcıları seçebilme ve onlara yoğunlaşabilme kabiliyetidir. Gündelik eylemlerimizin neredeyse tamamında kullandığımız bir süreçtir. Sosyal, duygusal, akademik hayatlarımızda dikkat ve odaklanma süremizin önemi büyüktür. Bir iletişimi sürdürebilme, öğrenim gerçekleştirebilme temelde bu bilişsel becerimize dayalıdır.
Dikkat becerisi doğumdan itibaren gelişen bir süreçtir. Çocuğun dikkat becerilerini etkileyen pek çok faktör vardır. Bunlardan bazıları:
- Yaş
- Motivasyon
- Fizyolojik durum (yorgunluk, açlık, uyku gibi durumlar)
- Bilişsel beceriler
- Çevredeki uyaranlar
- Ekrana maruz kalma süresi
- Duygu durum
Çocukların yaşlarının arttıkça dikkat sürelerinin de artmasını bekleriz. Kısa süreli başlanan masa başı aktivitelerinde giderek daha uzun kalabilmesi, yaşına uygun düzeyde anlatılan konularda öğrenmekte güçlük çekmemesi, dil becerilerinin yaşının düzeyinde ilerlemesi, oyun kurup sürdürebilmesi, göz teması kuruyor olması vs. gibi durumlarda çocuğun dikkatinin normal olduğu düşünülebilir.
Peki dikkat süresinde problem varsa bunu nereden anlarız?
- Sıralı yönergeleri anlamakta güçlük çeker
- Anlatılan konuya odaklanamaz, çevredeki her uyaran dikkatini çeker
- Aktivitenin başında kalmakta zorlanır, başladığı işi bitiremez
- Oyun kurup sürdürmekte zorlanır
- Organize olmakta zorlanır, eşyalarını kaybedip unutabilir
- Göz teması kurmakta zorlanabilir
Dikkati geliştirmek mümkündür. Evde yapılabilecek bazı şeyler:
- Basit yönergelerden başlayıp giderek artırarak sıralı yönergeler verip uymasını istemek (Örn: Mutfağa git, ikince çekmeceyi aç, 3 tane kaşık getir / Odana git, kapıya yakın olan kitaplıktan kırmızı olan kitapları getir…)
- Uyaranları azaltmak. Eşyaların ve oyuncakların karmakarışık ve bir arada verilmesi çocuğun zihninde daha da karışıklığa yol açar. Daha sade, uyaranı az bir ortamda sırayla verilen ve dönem dönem kaldırılan oyuncaklarla oynamak çocukların daha çok ilgisini çekeceğinden dikkat sürelerini daha da artıracaktır.
- Ekran kontrolü. İzlediği çizgi film ve videolarda ses, ışık vs birçok uyaran çocuğa aynı anda ve çok hızlı bir şekilde sunulduğundan dikkat için ekranın olumsuz yönde etkileri vardır. Az ve kontrollü bir şekilde verilmesi veya hiç verilmemesi çocukların dikkat süreleri üzerinde etkili olacaktır.
- Başladığı bir aktiviteyi bitirmesi. Çocukların işleri zihninde sıraya koyması, organize edebilmesi için onları desteklememiz gerekir. Her oynadığı oyunu yarım bırakan, eşyalarını toplamadan giden çocuğun zihni karmaşık ve dağınık olacaktır, başladığı bir etkinliği tamamlayıp bir diğerine geçmesi konusunda çocuğa net bir tutum sergilememiz önemlidir.
- Tekerleme ezberletmek
- Çocuğa yaşına uygun sorumluluklar vermek
- Kitap okumak, sohbet etmek
- Kurallar. Sınırları net çizmek, yapıp yapamayacağı şeyler konusunda ve kurallarda anne babanın birbirleriyle tutarlı tutumlar sergilemeleri çocuğun dikkat süresini etkiler.
- Çeşitli oyunlar:
- Dikkat geliştirici kutu oyunları,
- Hafıza kartları,
- “Hangisi Yok” oyunu. 5 nesne seçilir. Çocuktan gözlerini kapatması istenir ve her seferinde ortadaki nesnelerden birer tane eksiltilir. Hangisi yok, diye çocuğa sorulur. Giderek nesnelerin sayısı artırılır.
- Odağı artıran kelime hafıza oyunu. Bir kelime söylenir her seferinde o kelimenin üstüne karşılıklı olarak bir kelime daha eklenerek en başından itibaren sıra sıra söylenir.
- “İki resim arasındaki farkı bul”
Tüm bunlar sonucu bir gelişim görülmezse gittiği okulun da görüşü alınarak bir uzmana yönlendirilebilir.
