Öfke duygusu; istediğinin olmaması, engellenme, haksızlığa uğrama, tehdit altında hissetme gibi olumsuz yaşantılara karşı verilen doğal tepkilerdir. Öfke anında kalp atış hızında artış, solunum hızının artması, kas gerginliği, yüzde kızarma ve terleme gibi fizyolojik belirtiler görülebilir. Okul öncesi dönemde çocuklar bu duyguyu hissetmesinin sonucunda nasıl tepki vereceklerini bilemezler ve içlerinden gelen ilk şeyi yaparlar. Bazen vurabilir, bağırabilir, ısırabilir, ağlama krizleri yaşayabilir ya da istenmeyen sözler ve davranışlarda bulunabilirler. Bu durum evde aileyle ya da sosyal ortamda akranlarla yaşanan bir olay sonucu olabilir. Öfkenin doğal bir duygu olduğunu, öfkelenince verilebilecek sağlıklı tepkilerin (hem kendisine hem çevresine zarar vermeyecek) neler olduğunu çocuklara öğretmek ve baş etme becerilerinin gelişmelerine yardımcı olmak gerekir. Hissedilen bu olumsuz duygu sonrasında nasıl rahatlayıp duygularımızı düzenleyebileceğimizi çocuklarla çalışabiliriz. Peki çocuklara bu konuda nasıl yardımcı olabiliriz?
- Öfkenin doğal bir duygu olduğunu ama öfkelendiğimizde kendimize ve çevremize zarar vermememiz gerektiğini çocuklara söylemek
- Herkesin sakinleşme yolunun farklı farklı olabileceğini onlara anlatmak. “Hadi senin öyle bir durumda nasıl sakinleşebileceğini düşünelim” (sayı saymak, nefes egzersizleri yapmak, ortamdan uzaklaşmak vs.)
- Öfke ve duygularla ilgili kitap okuyup çocuğun konuyu öğrenmesine ve içselleştirmesine yardımcı olmak
- Model olarak kendimiz de öfkeli bir anımızda bununla nasıl baş ettiğimizi sözel ve davranışsal olarak çocuğa göstermek.
- Oyun oynayarak öfkeyle baş etme yollarını öğretmek
- Duygu yansıtması yapmak : “Şu anda öfkelisin, seni anlıyorum.” Duyguları tanımlarsak çocuklar o an ne hissettiğini ayırt etmeyi öğrenirler.
- Duyguyu gerçekten anlayabilmesi için onu yaşamasına izin vermek. Bazı aileler çocukları öfkelenmesin ve kriz yaşanmasın diye çocukların bunu yaşamalarına hiç fırsat vermez ve onu öfkelendirecek şeyi hemen ortadan kaldırır, bu bir istekse hemen o isteği yerine getirirler. Fakat çocuklarımızın olumsuz duyguları yaşamasına izin vermemek ileride bu duygularla baş etmekte zorlanmalarına sebep olabilir.
Çocuklar küçük yaşlarda çoğunlukla istekleri karşılanmadığında öfkelenirler. Çünkü isteklerini ertelemede zorlanırlar ve bu konuda ebeveynlerin yardımlarına ihtiyaç duyarlar. Bizim bunu fark edip onlara yardımcı olmamız bu noktada önemlidir. Karşılanmaması gereken bir beklentisi ağladı ya da kriz yaşanıyor diye kabul edilen çocuk isteklerini bu yolla çözmeyi öğrenir ve problem çözme becerisi bu şekilde gelişir. Fakat sağlıklı olmayan bir beceri geliştirdiği için ileriki yaşlarda sosyal ortamlarda duygusal zorluklar yaşar. Bu nedenle gerekli zamanlarda “Hayır” diyebilmek, erteleme becerisini ve sabrını geliştirmek, istekleri olmadığında çocuğun o duyguyu da yaşamasını ve olumsuz duygulara toleransının artmasını sağlamak onlara yapabileceğimiz yardımlardandır. Çıkan ağlama ve öfke krizlerinde çocukların yanında olmak, duygularını anladığımızı söylemek ve sakinleşene kadar eğer istiyorsa yanında sessizce beklemek ama verdiğimiz kararda ve “hayır” dediğimiz konuda net durmak önemlidir.
